Historia Zakładu Geoinformatyki i Kartografii

Historia Zakładu Geoinformatyki i Kartografii sięga pierwszych lat po II wojnie światowej.Wśród wielu pracowników nauki i kultury z lwowskich uczelni i instytucji, którzy w 1945 r. znaleźli schronienie we Wrocławiu, sporą grupę stanowili pracownicy założonego w 1921 r. przez Eugeniusza Romera Instytutu Kartograficznego oraz słynnej oficyny wydawniczej Książnicy-Atlas. Po przyjeździe do Wrocławia Zarząd Książnicy-Atlas zwrócił się do władz nowo utworzonego Uniwersytetu o włączenie Instytutu Kartograficznego do struktur uczelni. Decyzją Pełnomocnika Ministra Oświaty, a zarazem Rektora Uniwersytetu Wrocławskiego, prof. Stanisława Kulczyńskiego z dn. 12 grudnia 1945 r. Instytut został przyjęty pod skrzydła Uniwersytetu, znajdując pomieszczenia początkowo w gmachu Stefensa, a następnie w ramach funkcjonującego już Instytutu Geograficznego, na III piętrze gmachu głównego. Od tego momentu nosił nazwę: „Instytut Kartograficzny im E. Romera przy Uniwersytecie Wrocławskim”. Głównym organizatorem Instytutu Kartograficznego we Wrocławiu był wieloletni współpracownik Eugeniusza Romera we Lwowie, dr Józef Wąsowicz. w latach 1921–1939 Józef Wąsowicz pracował w Instytucie Kartograficznym, stając się jednym z najbliższych współpracowników Eugeniusza Romera i świetnym znawcą kartografii polskiej i obcej oraz praktycznych, koncepcyjnych i technicznych problemów kartografii. w 1945 r. wraz z doktorem Władysławem Migaczem oraz przybyłymi ze Lwowa rysownikami i kartografami kontynuował dzieło Eugeniusza Romera w ramach Instytutu Kartograficznego przy Uniwersytecie Wrocławskim, przygotowując wydania Fizycznej mapy polski, Małego atlasu geograficznego oraz Atlasu Polski współczesnej - pierwszej syntezy Polski w nowych granicach.

Silne środowisko kartograficzne związane z Książnicą-Atlas i Instytutem Kartograficznym wytworzyło zapotrzebowanie na kształcenie w zakresie kartografii. Decyzja Wydziału Nauk Przyrodniczych o utworzeniu Katedry Kartografii na Uniwersytecie Wrocławskim zapadła już w 1952 r. Wskazuje na to pismo Dziekana Wydziału, prof. dra Henryka Teleżyńskiego do Ministerstwa Szkolnictwa Wyższego, z dnia 17 września tego r., w którym Rada Wydziału wnioskowała o powołanie na kierownika Katedry Kartografii prof. dr. Józefa Wąsowicza, dotychczasowego Kierownika Katedry Geografii Ekonomicznej, a na jego miejsce doc. dr Antoniego Wrzoska. Stan ten został usankcjonowany zarządzeniem Ministra Szkolnictwa Wyższego z dnia 4 lutego 1953 r., które ukazało się w Monitorze Polskim Nr A-13, pod nr 183. Stąd też 1 stycznia 1953 r. należy uznać za formalną datę powołania Katedry Kartografii.

Czołową rolę w tworzeniu i organizowaniu prac Katedry Kartografii należy przypisać prof. Józefowi Wąsowiczowi (1900–1964), który był inicjatorem powołania Katedry, a następnie pierwszym jej kierownikiem i wychowawcą pierwszych pokoleń wrocławskich kartografów. Po jego śmierci w 1964 r., stanowisko Kierownika Katedry Kartografii objął doc. dr Władysław Migacz (1912–1980), który w 1969 r. uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego. Pod jego kierunkiem zostały zrealizowane dwie prace doktorskie: w 1968 r. Władysława Pawlaka, a w 1978 r. Elżbiety Nowak-Ferdhus. Pod opieką prof. Władysława Migacza rozpoczęła również swoją pracę doktorską Wiesława Żyszkowska. Zarówno wśród współpracowników, podwładnych, jak i uczniów, prof. Władysław Migacz cieszył się opinią człowieka niezwykłego charakteru, o wielkiej prawości i uczciwości i solidności, a zarazem ogromnej skromności. Dla swoich podwładnych był niezwykle życzliwy i sprawiedliwy.

W 1968 r. w wyniku zmian organizacyjnych na Uniwersytecie Wrocławskim Katedra Kartografii została przemianowana na Zakład Kartografii Instytutu Geograficznego Uniwersytetu Wrocławskiego.

W 1980 r. po śmierci prof. Władysława Migacza nowym kierownikiem Zakładu Kartografii został prof. Władysław Pawlak (1931—2016), jeden z pierwszych absolwentów specjalności kartografii UWr (1955) i wychowanek prof. Józefa Wąsowicza. Pracę zawodową rozpoczął we wrocławskim Wydziale Państwowego Przedsiębiorstwa Wydawnictw Kartograficznych, gdzie w kolejnych latach awansował do stanowiska redaktora. w 1964 r. rozpoczął pracę na Uniwersytecie Wrocławskim, gdzie w 1968 r. uzyskał stopień doktora na podstawie rozprawy "Charakter zniekształceń wybranych elementów treści mapy powstałych w procesie generalizacji kartograficznej". w 1978 r. uzyskał stopień doktora habilitowanego na podstawie pracy Teoretyczne i techniczne problemy cieniowania na mapach.

Istotną dziedziną działalności Profesora i kierowanego przez niego zespołu była metodyka kartograficzna i kartografia stosowana. w latach 1973–1976 prowadził naukową redakcję „Atlasu – tematyczne mapy miejskie” (Warszawa 1976). w 1985 r. podjął inicjatywę opracowania we współpracy z Oddziałem Wrocławskim PAN regionalnego atlasu Śląska. Mianowany przez Rektora UWr redaktorem odpowiedzialnym, doprowadził do powołania w strukturze uczelni Pracowni Atlasu Dolnego Śląska, której został kierownikiem. Efektem kilkunastoletniego wysiłku pracowników Zakładu Kartografii i Pracowni był „Atlas Śląska Dolnego i Opolskiego” (Wrocław 1997), zawierający ok. 500 map i należący do czołowych atlasów regionalnych na świecie. Jego drugie wydanie ukazało się w 2008 r.

W 1985 r. prof. Władysław Pawlak zainicjował Szkoły Kartograficzne – ogólnopolskie konferencje o charakterze naukowo-szkoleniowym. Do 1995 r. Zakład Kartografii UWr zorganizował pięć z dziewięciu Szkół. Po pięcioletnie przerwie w 2000 r. prof. Władysław Pawlak powrócił do tej idei, reaktywując Szkoły pod wspólnym hasłem „Główne problemy współczesnej kartografii” (2000—2011), których pokłosiem jest jedenaście tomów monografii. Kolejne edycje Szkoły Kartograficznej są organizowane przez Zakładu Geoinformatyki i Kartografii jako konferencje międzynarodowe pod nazwą Cartographic School i odbywają się co dwa lata.

Trzej pierwsi kierownicy Zakładu Kartografii, prof. Józef Wąsowicz (założyciel), prof. Władysław Migacz i prof. Władysław Palwak, zostali uznani za twórców wrocławskiej szkoły kartografii, w której kolejne pokolenie mistrzów i wychowanków kontynuują i twórczo rozwijają idee polskiej szkoły kartografii, zainicjowanej w okresie międzywojennym we Lwowie przez Eugeniusz Romera.

Po przejściu prof. Władysława Pawlaka na emeryturę, 1 stycznia 2002 r. nowym kierownikiem Zakładu została dr hab. Wiesława Żyszkowska, prof. nadzw. UWr. Funkcję tę pełniła z wielkim oddaniem i zaangażowaniem do 30 września 2011 r., dbając zarówno o rozwój Zakładu jak i młodej kadry naukowo-dydaktycznej. Swoją ścieżkę naukową prof. Wiesława Żyszkowska rozpoczęła od geomorfologii i właśnie na tej specjalizacji obroniła pracę magisterską u prof. Alfreda Jahna w 1962 r. Rozpoczęcie po studiach pracy w Państwowym Przedsiębiorstwie Wydawnictw Kartograficznych (PPWK) we Wrocławiu wpłynęło na rozwój jej zainteresowań kartografią. w konsekwencji prof. Żyszkowska w 1964 r. ponownie podjęła studia na Uniwersytecie Wrocławskim, tym razem na specjalizacji kartografia. Przygotowana pod opieką prof. Bolesława Olszewicza praca pozwoliła jej na uzyskanie absolutorium z kartografii, a następnie objęcie stanowiska kierownika Pracowni Dokumentacji Kartograficznej PPWK we Wrocławiu, którą to funkcję pełniła do 1969 r. Kolejnym miejscem pracy był Zakład Kartografii Instytutu Geograficznego Uniwersytetu Wrocławskiego, gdzie przez 4 lata była opiekunką zbiorów kartograficznych, zanim przeszła na etat naukowo-dydaktyczny. Rozprawę doktorską, której promotorem był prof. Władysław Migacz, a po jego śmierci prof. Władysław Pawlak, obroniła w 1980 r. Ważnym aspektem działalności dydaktycznej prof. Wiesławy Żyszkowskiej było wprowadzenie w latach 90. do programu studiów geograficznych przedmiotu systemy informacji geograficznej. Dzięki temu Zakład Kartografii podejmując nowe wyzwania naukowe i techniczne nigdy nie tracił na atrakcyjności wśród studentów wybierających studia magisterskie.

Od 1 października 2011 do 30 września 2019 kierownikiem Zakładu był prof. dr hab. Tomasz Niedzielski. Pod jego kierownictwem Zakład przechodził istotną zmianę profilu działalności naukowej i dydaktycznej. Większy nacisk położony został na wykorzystanie najnowszej technologii w badaniach geograficznych i geostatystycznych, co przekłada się również na nowy kształt studiów magisterskich. Przejawem tych przeobrażeń są istotne zmiany: od 1 marca 2013 Zakład Kartografii został przemianowany na Zakład Geoinformatyki i Kartografii (ZGK). Od 1 października 2013 wprowadzono nowy program nauczania wraz z nową nazwą specjalności geoinformatyka i kartografia. W 2014 w strukturze ZGK powołano dwie nowe jednostki naukowe: Laboratorium Bezzałogowych Lotniczych Obserwacji Ziemi (1 października 2014) i Pracownię Historii Kartografii (1 grudnia 2014), której częścią są zbiory kartograficzne.

Zasługą prof. Niedzielskiego jest umiędzynarodowienie badań prowadzonych w Zakładzie, czego wynikiem są liczne publikacje w renomowanych czasopismach międzynarodowych we współautorstwie z badaczami z zagranicy. Od 1 października 2019 funkcję kierownika Zakładu pełni dr hab. Waldemar Spallek.

Strona internetowa Zakładu Geoinformatyki i Kartografii Uniwersytetu Wrocławskiego | Webmaster: Jacek Ślopek
Projekt szablonu: a4joomla! | Dostosowanie: Jacek Ślopek
Ikony wykorzystane na stronie : Gregor Cresnar, www.flaticon.com